Haber Detay

İşçi Alacağı Davası Ve İşçinin Hakları Nelerdir?

4857 sayılı Ä°ÅŸ kanunu iÅŸçi lehine düzenlenmiÅŸ olup iÅŸçiyi koruyucu geniÅŸ haklar tanınmıştır. Ä°ÅŸ kanunda yer alan bazı kurumlar ÅŸunlardır;

I. Ä°ÅŸverenin iÅŸçiye eÅŸit davranma yükümlülüÄŸü, hem Anayasa hem de 4857 sayılı  Ä°ÅŸ Kanunu’ndan doÄŸan bir yükümlülüktür. Ä°lgili hükümlere göre iÅŸ iliÅŸkisi kurulurken, kurulduktan sonra veya sonra ermesinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düÅŸünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri nedenlere dayalı ayrım yapılamaz. Uygulamaya bakıldığında ise, iÅŸçiler arasında cinsiyete dayalı, iÅŸçinin farklı bir yaÅŸam tarzını benimsemiÅŸ olması veya siyasi açıdan iÅŸverenden farklı düÅŸüncelere sahip olması gibi ve daha birçok nedenden kaynaklı olarak iÅŸçinin ayrımcılığa maruz kaldığı görülmektedir. Söz konusu uygulamaların tamamı kanun koyucu tarafından yasaklanmış ve sonucu itibari ile belirli bir yaptırıma baÄŸlanmıştır. Buna göre; iÅŸ iliÅŸkisinde veya sona ermesinde yukarıda açıklanan hususlara aykırı davranıldığında iÅŸçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminat ve yoksun bırakıldığı haklarını talep edebilecektir. Bu konuda bir ayrımcılık yapıldığına iliÅŸkin iddiasını iÅŸçi ispat edecektir. 

II. Ä°ÅŸe iade davası; iÅŸ sözleÅŸmesi iÅŸverence geçerli bir nedene dayandırılmadan feshedilen iÅŸçinin iÅŸe iade davası açma hakkı bulunur. Åžartları ise kısaca, tarafların iÅŸ kanununa tabi olması, davayı açacak iÅŸçinin en az 6 aydır o iÅŸverenin iÅŸyerinde çalışıyor olması, iÅŸyerinde en az 30 iÅŸçinin çalışıyor olması, iÅŸçi ile iÅŸveren arası sözleÅŸmenin belirsiz süreli olması ve iÅŸçinin iÅŸverenin vekili konumunda olmaması da gerekir. Bu saymış olduÄŸumuz ÅŸartlar oluÅŸtuÄŸunda iÅŸçinin iÅŸe iade davası açarak iÅŸverenden iÅŸe iadesini isteyebilir.

III. Ä°ÅŸ kazası sonucu tazminat davası; iÅŸçinin iÅŸ kazası sonucu uÄŸradığı maddi ve manevi zararlarını iÅŸverenden ve iÅŸ kazasına sebep olan üçüncü kiÅŸilerden talep ettiÄŸi bir davadır. Burada iÅŸ kazası tanımından anlaşılması gereken ise iÅŸyerinde bulunduÄŸu sırada, iÅŸveren tarafından yürütülmekte olan iÅŸ nedeniyle, bir iÅŸverene baÄŸlı olarak çalışan iÅŸçinin, görevli olarak iÅŸyeri dışında baÅŸka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl iÅŸini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın iÅŸçinin, iÅŸ mevzuatı gereÄŸince çocuÄŸuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, iÅŸverence saÄŸlanan bir taşıtla iÅŸin yapıldığı yere gidiÅŸ geliÅŸi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uÄŸratan olaydır. GörüldüÄŸü gibi iÅŸ kazası denildiÄŸinde sadece iÅŸin görüldüÄŸü yer olarak anlaşılmamalı geniÅŸ yorumlanmalıdır.

IV. Hizmet tespiti davası; çalıştığı süre içerisinde SGK’ya sigorta bildirimi hiç yapılmamış veya primleri eksik bildirilmiÅŸ iÅŸçinin, sigortasız çalıştığı bu süreyi sigortalı çalışmış gibi telafi etmek maksadı ile çalıştığı hizmetlerinin geçtiÄŸi yılın sonundan baÅŸlayarak beÅŸ yıl içerisinde açabileceÄŸi bir davadır.

V. Ä°ÅŸçinin iÅŸ sözleÅŸmesini haklı nedenle fesih hakkı; Ä°ÅŸ sözleÅŸmesinin feshi kural olarak geçerli bir sebebe dayanmalıdır. Ä°ÅŸçinin kanunda belirli baÅŸlıklarla düzenlenen hallerde iÅŸ akdini haklı sebeple fesih hakkı bulunur. 

• SaÄŸlık Sebepleri; Ä°ÅŸ sözleÅŸmesinin konusu olan iÅŸin yapılması iÅŸin niteliÄŸinden doÄŸan bir sebeple iÅŸçinin saÄŸlığı veya yaÅŸayışı için tehlikeli olursa ve iÅŸçinin sürekli olarak yakından ve doÄŸrudan buluÅŸup görüÅŸtüÄŸü iÅŸveren yahut baÅŸka bir iÅŸçi bulaşıcı veya iÅŸçinin iÅŸi ile baÄŸdaÅŸmayan bir hastalığa tutulursa haklı sebeple fesih nedenidir. 
• Ahlak ve Ä°yi Niyet Kurallarına Uymayan Haller; Ä°ÅŸveren iÅŸ sözleÅŸmesi yapıldığı sırada bu sözleÅŸmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya ÅŸartlar göstermek yahut gerçeÄŸe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle iÅŸçiyi yanıltırsa, iÅŸçinin veya aile üyelerinden birinin ÅŸeref ve namusuna dokunacak ÅŸekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya iÅŸçiye cinsel tacizde bulunursa veya iÅŸçiye veya aile üyelerinden birine karşı sataÅŸmada bulunur veya gözdağı verirse yahut iÅŸçiyi veya aile üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut iÅŸçiye ve aile üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç iÅŸlerse yahut iÅŸçi hakkında ÅŸeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa bu durumlar iÅŸçi için haklı sebeple fesih nedenidir.  
• Zorlayıcı Sebepler; Ä°ÅŸçinin çalıştığı iÅŸ yerinde bir haftadan fazla süre ile iÅŸin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa iÅŸçiye haklı nedenle fesih hakkı doÄŸacaktır.

VI. Ä°ÅŸçinin Ücret Alma Hakkı; Ücret bir kimseye bir iÅŸ karşılığında iÅŸveren veya üçüncü kiÅŸiler tarafından saÄŸlanan ve para ile ödenen tutarı ifade etmektedir. Ä°ÅŸçinin; ücret, prim, ikramiye ve benzer nitelikteki her çeÅŸit mali hakkı, Türk parası ile iÅŸ yerinde ve özel olarak açılan bir banka hesabına ödenmelidir. Ücretler en geç ayda bir kez ödenir. Ancak iÅŸ sözleÅŸmeleri veya toplu iÅŸ sözleÅŸmeleri ile bu süre 1 haftaya kadar indirilebilir. Ä°ÅŸ sözleÅŸmelerinin sona ermesinde, iÅŸçinin ücreti ile sözleÅŸme ve kanundan doÄŸan diÄŸer mali hakları ve menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur. Ä°ÅŸçiler ücretlerinin ödenmemesi sonucunda iÅŸ görme edimlerini yerine getirmeme hakkına sahiptir. Ancak iÅŸ görme edimlerini yerine getirmediklerinde sözleÅŸmeleri feshedilemez ve yerine baÅŸka iÅŸçi iÅŸe alınamaz. Ä°ÅŸveren iÅŸ sözleÅŸmesinde gösterilen sebepler dışında iÅŸçiye ücret kesme cezası verilemez. Ä°ÅŸçinin ücret alacaklarından doÄŸan davalar bakımından zaman aşımı süresi beÅŸ yıldır. 

VII. Fazla Mesai Ücreti ve Davası; Ä°ÅŸ kanunu 63. Maddesine göre “çalışma süresi haftalık 45 saattir.” Bu süreyi aÅŸan her çalışma fazla mesai olarak nitelendirilir ve iÅŸçiye her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düÅŸen miktarının yüzde elli fazlasınınödenmesi gerekir. Günde 11 saati aÅŸmayacak ÅŸekilde serbestçe günlere bölünebilir. 11 saati aÅŸan çalışmalar, haftalık çalışma süresi 45 saati aÅŸmasa da fazla çalışma sayılır. Gece çalışmaları ise 7,5 saatten fazla olamaz. Ä°ÅŸ sözleÅŸmesiyle çalışma süresi 45 saatin altında belirlenen iÅŸçilerin 45 saate kadar haftalık çalışmalarıysa fazla sürelerle çalışma olarak adlandırılır. Her bir fazla sürelerle çalışılan saat için normal saat başına düÅŸen miktarın %25 fazlası ödenir. 

4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu gereÄŸince fazla süreli çalışma ücreti ise %25, fazla mesai ücreti %50 zamlı ödenmesi gerekmektedir.

VIII. Tatil Ücretleri ve Davası; Ä°ÅŸ Kanununa göre hafta tatili; altı iÅŸ günü çalışan ya da çalışmış gibi kabul edilen iÅŸçinin yedinci gün kesintisiz 24 saat boyunca sahip olduÄŸu dinlenme hakkıdır. Hafta tatiline hak kazanabilmek için iÅŸçinin haftanın önceki günlerinde çalışmış bulunması zorunludur. Çalışılmayan hafta tatili günü için iÅŸveren tarafından bir iÅŸ karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Ayrıca kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa bir iÅŸ karşılığı olmaksızın o günün karşılığı tam olarak ödenir. Ä°ÅŸçi o günde ayrıca çalışıyorsa ayrıca bir günlük ücreti de ödenecektir.

IX. Ä°ÅŸçinin Sigortalı Çalıştırılma ZorunluluÄŸu ve Yıllık Ücretli Ä°zin Hakkı; Ä°ÅŸçinin sigortalı çalıştırılması, iÅŸverenin yasal bir yükümlülüÄŸüdür. Sigortasız iÅŸçi çalıştırmak yasaktır ve kanun koyucu bu hususa iliÅŸkin uygulanacak yaptırımlar öngörmüÅŸtür. 

Ä°ÅŸçinin iÅŸ yerinde iÅŸe baÅŸladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış  olan iÅŸçilere yıllık ücretli izin verilir. Ä°ÅŸçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresine baÄŸlı olarak  14 gün ilâ 26 gün arasında deÄŸiÅŸmektedir. Yer altında çalışan veya 18 yaÅŸ altında olan iÅŸçilerin yıllık ücretli izin hakları özel olarak düzenlenmiÅŸtir.

X. Mola Hakkı; Ä°ÅŸveren iÅŸçiye çalışma süresine göre belirlenen ara dinlenmesini kullandırmakla mükelleftir. Buna  iliÅŸkin olarak iÅŸveren iÅŸin yönetimi ve iÅŸleyiÅŸine göre uygun bir zaman dilimi belirlemesi gerekir. Nitekim ara dinlenmesi; günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa süreli iÅŸlerde 15 dakikadan, 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli iÅŸlerde otuz dakikadan, 7,5 saatten fazla süreli iÅŸlerde 1 saatten az olamaz.

XI. Süt Ä°zni Hakkı; Anne sütü bebeklerin beslenmesi bakımından çok önemlidir. Ä°ÅŸ Kanunu’nda yer alan hükme göre, çalışan annelere süt emzirme izni bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için tanınmıştır. Süt emzirme izni günde toplamda bir buçuk saat olacak ÅŸekilde belirlenmiÅŸtir. Bu sürenin,  günün hangi saatleri arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını belirleme yetkisi sadece çalışan anneye  tanınmıştır.

XII. Sendika Hakkı; Ä°ÅŸçilerin sendikal faaliyetlere katılımı da yasal olarak güvence altına alınmıştır. Buna göre; iÅŸçiler bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları yada iÅŸ saatleri dışında sendikal faaliyetlerle ilgilenmeleri gibi nedenlerden dolayı iÅŸverence iÅŸten çıkarılamayacaktır. Ä°ÅŸçiye bir sendikaya üyeliÄŸi dolayısı ile diÄŸer iÅŸçilerden farklı bir muameleye yapmak ayrımcılık teÅŸkil eder bu nedenle yasaktır ve iÅŸverenin iÅŸçilere eÅŸit davranma yükümlülüÄŸüne aykırıdır.

XIII. Kıdem ve Ä°hbar Tazminatı; Kıdem Tazminatı; aynı iÅŸ yerinde en az 1 yıl çalışma süresine sahip iÅŸçinin kıdem tazminatı alacağı doÄŸar. Kanunda sayılı nedenlerden biri ile iÅŸ sözleÅŸmesinin sona ermesi halinde iÅŸçi tazminatını iÅŸverenden talep edebilir. Kıdem tazminatı ödenmeyen iÅŸçi,  dava açmak sureti ile tazminat bedelini iÅŸverenden talep edebilme hakkına sahiptir. 

Ä°hbar tazminatı; iÅŸ sözleÅŸmesini feshetmek isteyen iÅŸçi veya iÅŸveren kanunda belirtilen sürelerde (2 ilâ 8 hafta) karşı tarafa bu isteÄŸini ihbarla yükümlüdür. Ä°hbarda bulunulmadan feshedilen sözleÅŸme için karşı tarafın tazminat hakkı doÄŸar. Nitekim iÅŸçi veya iÅŸveren açacakları bir dava ile ihbar tazminatını talep edebilirler. 

Ä°ÅŸçi Alacağı Davalarında Zamanaşımı

Ä°ÅŸçilik alacakları içerisinde yer alan ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beÅŸ yıldır. Ä°ÅŸçi alacakları davalarında zamanaşımı yasal olarak alacağın türüne göre deÄŸiÅŸmektedir. Buna göre iÅŸçinin ücret alacaklarına iliÅŸkin zaman aşımı süresi 5 yıldır. Yolluk, fazla çalışma ücreti, ikramiye  ve izin ücreti bu kapsamda deÄŸerlendirilmelidir.

Ä°ÅŸçinin ihbar tazminat, kıdem tazminatı, kötü niyet tazminatı ve iÅŸ kazasından doÄŸan alacakları bakımından söz konusu alacakların iÅŸçi ve iÅŸveren arasına yapılan iÅŸ sözleÅŸmesinden kaynaklı alacaklar olması nedeni ile 25.10.2017 tarihine kadar 10 yıllık zaman aşımı süresi öngörülmüÅŸtü. 25.10.2017 tarihinden sonra ise Ä°ÅŸ Kanunu ek madde 3’e göre söz konusu tazminatlar için de zamanaşımı süresi 5 yıl olmuÅŸtur. Buna göre, 25.10.2017 tarihinden sonra iÅŸ sözleÅŸmesi sona erenlerin tazminat alacakları için zamanaşımı süresi 5 yıldır ve bu süre yine iÅŸ sözleÅŸmesinin sona erdiÄŸi tarihten itibaren iÅŸlemeye baÅŸlayacaktır. 

Ä°ÅŸçi Alacağı Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Ä°ÅŸçi alacağı davaları bakımından görevli mahkeme Ä°ÅŸ Mahkemesidir. Yetkili mahkeme bakımından ise iÅŸçi, davayı iÅŸin yapıldığı yer mahkemesinde açabileceÄŸi gibi davalının yerleÅŸim yeri  mahkemesinde de açabilir. 09.07.2018